Hoveniers en tuinbazen. Een cultuurgeschiedenis van het tuinieren door de eeuwen heen – L. Berkhout

Beschrijving

Aan de hand van het leven en werk van hoveniers en kwekers verhaalt historicus Lenneke Berkhout over de fascinerende veranderingen in het tuinieren. ‘Hoveniers waren goed opgeleide tuinmannen die het vak beheersten’, vertelt Berkhout. ‘In de negentiende eeuw is het begrip tuinbaas in zwang geraakt. Dat waren de mensen die op grote landgoederen en buitenplaatsen alles bestierden. Ze zullen echt wel eens wat gesnoeid hebben, maar ze stonden niet zelf te spitten. Daar hadden ze knechten voor. Op oude foto’s zie je dat ze altijd een wit overhemd droegen en een vest met horloge. Tuinbazen hadden veel aanzien. Sommigen waren ook rentmeester. Op Kasteel Duivenvoorde waren de jonkheer en de tuinbaas ongeveer van dezelfde leeftijd. Er was natuurlijk standsverschil, maar als ze samen door de tuin liepen kon je volgens de nazaten van een afstandje niet zien wie de jonker was en wie de tuinbaas.’

Tegenwoordig is moestuinieren een hobby, maar eeuwenlang was het telen van groente en fruit van levensbelang. ‘We denken vaak dat siertuinen belangrijker waren dan moestuinen, maar dat is niet zo’, legt Berkhout uit terwijl we ons proberen voor te stellen hoe schitterend de boomgaard zal zijn als die over een paar maanden in bloei staat. ‘Er was geen supermarkt, dus zelfvoorziening was heel belangrijk. Maar moestuinen waren ook een prestigeobject. Het boek begint in de zeventiende eeuw, toen Nederland dankzij de koloniën heel welvarend werd. Op de VOC-schepen werden allerlei planten meegenomen. In die tijd werd door de rijkste adel ook voor het eerst leifruit aangeplant. Toen nog tegen houten heiningen, later tegen stenen muren. Een muur slaat overdag warmte op en geeft die ’s nachts af. Zo kon je bijvoorbeeld Franse handperen en perziken kweken, die in ons klimaat niet rijp werden. Dat waren luxe, bijzondere vruchten die als dessert werden gegeten. Als je zo’n peer op je bord kreeg, was iedereen zwaar onder de indruk.’