Chaos in de boekhandel
Op 18 mei 2015 schreef Joost Baars de onderstaande colum in ons vakblad en de inhoud is ons uit het hart gegrepen. “Er schuifelde een man de winkel binnen. Hij was van een zekere leeftijd. Aan zijn houding en zijn blik was te zien dat hij niet hoorde bij de menigte die op hetzelfde moment óók in de winkel aanwezig was, de menigte die ons kwam feliciteren. Hij kwam naar me toe en zei: ‘Ik vind het jammer dat de chaos uit de winkel is. Ik hoop dat die weer een beetje terugkomt.’ Hij zei het zacht, maar beslist.
Zijn opmerking leek op de eerste openingsdag van de verbouwde boekhandel Van Rossum geheel te verdrinken in de zee van complimenten die we over ons heen kregen. Toch is het deze die ik me het beste herinner. Misschien juist omdat hij zo uit de toon viel. Misschien ook omdat ik hem snapte.
Boekhandels zijn altijd een beetje chaotisch. En in alle boekhandels waar ik gewerkt heb, werden pogingen gedaan die chaos een beetje in te dammen. Automatisering, procedures, budgetten, u kent het wel. Wat dat betreft is Amazon misschien de perfecte boekhandel, de boekhandel die uitblinkt in overzicht, in efficiëntie, in winstmaximalisatie, in orde. Al ligt het eraan wat je van de perfecte boekhandel verwacht, wat je vindt dat de perfecte boekhandel zou moeten zijn. Het vierde album van Radiohead, Kid A, opent met het nummer Everything in its right place. In de track voel je de beklemming van een teveel aan orde. Die beklemming wordt misschien nog het beste geïllustreerd door de regel ‘What was that you tried to say?’. In een ruimte waarin alles op de juiste plek staat, waarin louter orde heerst, daar is het onmogelijk om iets te zeggen dat werkelijk wordt verstaan. Toen Amazon net online was, probeerde ik door mijn muziekcollectie in te vullen goede geautomatiseerde tips uit de website te halen en zo nieuwe muziek te ontdekken. Ik heb daar goed mijn best in gedaan. Maar ik heb er geen enkele nieuwe band door ontdekt. Ik heb heel veel tegen Amazon gezegd, maar Amazon heeft mij nooit écht verstaan. Chaos is de naam voor een orde die we nog niet begrijpen, schreef de Amerikaanse auteur Henry Miller. Ook een klant die de winkel binnenloopt is iemand die ik nog niet begrijp. Ik vraag hem naar zijn voorkeuren en zoek daar een goede nieuwe titel bij. Die greep is maar ten dele gebaseerd op de informatie die de klant mij geeft, het is in hoge mate een gok. Al is het woord ‘gok’ niet helemaal goed gekozen, want dat impliceert dat het nattevingerwerk is. Dat is niet zo. In plaats van algoritmes gebruik ik mijn eigen verbeelding, die óók een beetje een orde is die ik niet helemaal begrijp. In dat onderlinge niet-begrijpen – van mijn eigen verbeelding en die van de klant – vinden wij elkaar. Met die chaos komt het in boekhandel Van Rossum nog wel goed. Want zo gaat dat in echte boekhandels. In een omgeving waar niet alles op de juiste plek staat, daarin kan iemand zich echt welkom voelen. Omdat er voor sommige dingen – en voor de meeste mensen – simpelweg nog geen juiste plek bestaat.”
Joost Baars is overdag boekverkoper bij boekhandel Van Rossum in Amsterdam en ‘s nachts dichter en essayist. VoorBoekblad Magazine schrijft hij maandelijks een column.